Lò tiến sĩ xứ Đông

Trong thời kỳ phong kiến,chỉ tính từ năm 1304 đến năm 1883,huyện Đường An xưa,tức là huyện Bình Giang ngày nay có 99 người đỗ tiến sĩ;trong đó riêng làng Chằm,tên nôm là làng Mộ Trạch(xã Tân Hồng)có 36 người đạt học vị vẻ vang này,gồm Trạng Nguyên (người đỗ đầu giáp tiến sĩ),9 Hoàng Giáp(đệ nhị giáp tiến sĩ),26 đồng tiến sĩ (đệ tam giáp tiến sĩ).Vì thế Mộ Trạch được mệnh danh là “lò tiến sĩ sứ Đông”,và cũng là làng có nhiều tiến sĩ nhất toàn quốc.Tương truyền từ thời nhà Đường,cụ Vũ Hồn về khẩn lập trang trại riêng rồi sau đó mà thành làng Mộ Trạch.Từ xa xưa,Mộ Trạch đã nỗi tiếng hiếu học và đỗ đạt cao.Vì vậy mới có câu “…chữ làng Chằm” lừng lẫy một vùng.Trong 36 vị tiến sĩ Mộ Trạch làm quan ,nhiều người nổi tiếng yêu nước thương dân nhưng đặc biệt nhất phải kể đến Vũ Hữu.Ông sinh năm 1437 (có sách chép sinh năm 1443).Từ nhỏ, Vũ Hữu đã được mệnh danh là thần đồng.Ông không chỉ tinh thông sách sử, mà còn đặc biệt say mê toán học.Vũ Hữu đỗ Hoàng Giáp năm 1463.(năm Qúy Mùi niên hiệu Quang Thuận thứ tư),làm quan tới Lễ bộ thượng thư ,tước Dương Tùng hầu,thọ 93 tuổi, phục vụ tới 7 đời Vua từ Lê Thánh Tông đến Lê Cung Hoàng (1460-1527).Làm quan mấy chục năm nhưng ông là người hết sức thanh liêm, cuộc sống gia đình cần kiệm. Vũ Hữu làm quan tới ngoài 70 tuổi mới về ,làm nhà mới đặt tên là Phượng Trì Am.Lúc gần 90 tuổi ,ông vẫn được triều đình tín nhiệm cử làm nguyên lão đạo thần cùng với Phan Đình Tá mang cờ tiết đến phong Am Nam vương cho Mạc Đăng Dung(1527).Ngoài tài chính trị văn học ,Vũ Hữu là nhà toán học tinh thông,viết nhiều tài liệu để phổ cập kiến thức về lĩnh vực này.Ông đã hệ thống hóa những thành tựu về toán học thời bấy giờ, đúc kết thành tuyển tập “Thành lập toán pháp” để chỉ dẫn cách chia, tính ruộng đất ,xây dựng thành lũy ,nhà cửa…sử sách còn ghi lại :thành Thăng Long xây dựng từ thời Lý (thế kỉ XI-XIII)nên lâu ngày hư nát.Vua Lê Thánh Tông giao cho Vũ Hữu tính toán để trùng tu thành.Ông đích thân đo đạc chiều cao ,chiều dài chiều rộng ,tính ra số gạch cần dùng và trình Vua.Vua sai thợ cứ theo dự toán của Vũ Hữu mà làm .Điều vô cùng lý thú là ,số gạch dùng vào trùng tu không thừa,không thiếu một viên !Lê Thánh Tông hết sức khen nhà “hình học” đầu tiên của đất Việt ,phong cho ông la “Thần toán” và ban theo 100 mẫu ruộng .

Người Mộ Trạch tản mát bốn phương ,từ Hà Nội , Hải Phòng ,Nam Định,Hà Nam đến Thanh Hóa,Tp.Hồ Chi Minh …và thời nào cũng vẫn giữ nguyên truyền thống hiếu học , vẫn đỗ đạt cao .Có những chi nhánh họ Vũ ,họ Lê đã hình thành ở nhiều tỉnh ,thành phố khác nhưng không bao giờ quên cội nguồn .Hàng năm cứ ngày giỗ tổ,hoặc có dịp,họ lại trở về quê hương, góp phần xây đắp quê cha đất tổ .